Over regels en wanneer ze te overtreden

In onze opleidingen staan we uiteraard stil bij de regels en richtlijnen voor audiodescriptie. Maar af en toe moet je de regels durven overtreden. Een mooi voorbeeld is de documentaire ‘Nu verandert er langzaam iets’.

‘Nu verandert er langzaam iets’ is de titel van een opvallende documentaire die vorig jaar op het IDFA in Amsterdam werd verkozen tot beste Nederlandse documentaire. Zoals in verschillende recensies vermeld werd, is de afstandelijke manier van filmen erg beklijvend. Vrijwel alle beelden zijn gefilmd vanuit een vast camerastandpunt waarbij altijd de volledige ruimte getoond wordt waarin de actie plaatsvindt. Bovendien is er geen voice-over die het verhaal aan elkaar praat en zijn er geen interviews waarbij mensen ‘in de camera’ praten.

In de audiodescriptie willen we natuurlijk wel hetzelfde, ietwat bevreemdende effect bereiken. Maar het mag er ook niet te dik bovenop liggen. Lang niet alle ziende kijkers zullen namelijk exact kunnen uitleggen wat de docu nu zo fascinerend maakt, want camerastandpunten neem je vaak maar half bewust waar.
Een manier waarop je als audiobeschrijver de sfeer van de docu kunt weergeven, is gewoon door te doen wat je altijd doet, nl. beschrijven wat je ziet. Daarbij valt op dat je altijd een volledige ruimte ziet waarbij de mensen waar het om gaat vaak op de achtergrond iets doen – of net niet. Door woorden te gebruiken als ‘in de verte’ en ‘op de achtergrond’ in de beschrijvingen, kom je al een heel eind.

Een groep mensen luistert naar een spreker die voor een zaal staat, gefotografeerd vanuit het typische ‘fly-on-the-wall’-standpunt dat in de docu veel gebruikt wordt. Een afbeelding van Claude Star op Pixabay.

Van de andere kant zijn er heel af en toe scènes waar de regisseur bewust wel met close-ups werkt. Een van de regels in audiodescriptie is dat je filmtermen vermijdt. Het is immers de bedoeling dat je het verhaal vertelt dat de regisseur wil weergeven, niet dat je de nadruk legt op de gebruikte techniek als daar geen reden voor is. Maar hier is die reden er wel en dan kunnen wij dat weergeven in de beschrijvingen. Vandaar dat je in deze audiodescriptie op een bepaald moment zult horen dat iemand een close-up van zichzelf filmt.

Een tweede voorbeeld is het gebruik van het woord ‘nu’. Audiodescripties worden hoofdzakelijk in de tegenwoordige tijd geschreven – een uitzondering zijn flash-backs, waar we met de verleden tijd kunnen aangeven dat iets eerder is gebeurd. Maar als alles ‘nu’ gebeurt, is het niet nodig om het woord ‘nu’ te gebruiken. Dit is een regel waar we wel vaker van afwijken, omdat je met ‘nu’ in een actiescène bijvoorbeeld de snelle opeenvolging van gebeurtenissen mooi kunt weergeven. In deze documentaire is daar geen sprake van. Integendeel, het rustige tempo is juist heel opvallend. Toch hebben we er bewust voor gekozen om af en toe ‘nu’ te gebruiken, bij voorkeur zelfs aan het begin van een zin. Zo zeggen we exact twee minuten na het begin van de docu ‘Nu begint iedereen in de groep mee te bewegen’. Uiteraard is dit een subtiele verwijzing naar de titel van de film, ‘Nu verandert er langzaam iets’.

Wie ons op social media volgt, weet dat we in elke audiodescriptie wel een lievelingsbeschrijving hebben die goed weergeeft waar de film over gaat. In ‘Nu verandert er langzaam iets’ is dat het volgende tekstblokje:

In de stal zijn mensen bezig de varkens te strelen, waarvan de meeste langs de zijkanten liggen. Eén varken schommelt genoeglijk door de laag stro op de vloer. Een man loopt naar het midden van de stal en gaat daar op één knie zitten, zodat hij op ooghoogte is met het varken. Terwijl het dier de man besnuffelt, komt er een vrouw met lang blond haar aan, die bij het varken hurkt en het helpt om op z’n zij te gaan liggen. Dat levert protesten op van een zwijntje, dat half onder het grote dier verdwijnt.

Benieuwd naar de rest van de docu? De trailer kun je hier bekijken:

Uiteraard staat de audiodescriptie in de Earcatch-app.
Waar en wanneer de film vertoond wordt, vind je in de agenda: https://www.earcatch.nl/agenda/film/.

gepubliceerd op 2 april 2019

---

Deel op: