Creatief vertalen vs. AI

Nee, dit wordt geen doembericht over AI, maar juist een voorbeeld waar AI het volgens mij niet snel zal halen van de menselijke vertaler of ondertitelaar en dat is het vertalen van humor.

Een paar jaar geleden werkte ik aan een tv-serie voor de VRT waarvoor ik alle vertalingen deed én de regie van de commentaarstem. Alle vertalingen? Inderdaad, want naast de ondertitels bij de Franse dialogen, heb ik ook de teksten van de commentaarstem vertaald én de tussentekstjes die in beeld verschijnen.

Die commentaarstem komt in de plaats van de (oorspronkelijk Franse) voice-over. Dat is dus een ‘onzichtbare’ verteller. Maar als er mensen in beeld praten, zijn ze natuurlijk wel zichtbaar. Dan krijgt de kijker de vertaling in ondertitelvorm te zien.

Waar je als vertaler van commentaarteksten de originele stem volledig mag en zelfs moet wegdenken, moet je bij het vertalen van ondertitels dichter bij het origineel blijven. Ook moet je ervoor zorgen dat je vertaling in kleine blokjes past van hooguit twee regels. En die tekstblokjes moeten ook nog eens aan allerlei technische vereisten voldoen. Zo is er een maximumaantal karakters dat je per regel kunt gebruiken.

Het komt er dus op neer dat je zo beknopt mogelijk weergeeft wat er gezegd wordt. Dat maakt het extra lastig om grapjes en woordspelingen te behouden. Maar soms lukt het wel om bijvoorbeeld een woordspeling ergens anders in je tekst te compenseren.

Een voorbeeld

Zo was er een aflevering waarin rangers proberen een boze oeros weg te jagen van een vrouwtje dat ze net verdoofd hebben. Maar de stier wil niet wijken, zelfs niet als ranger Anthony op hem afstapt. Helemaal gefrustreerd roept hij: “Ah, putain, la vache!” 

Het is dus een uitroep van frustratie, maar het grappige is dat ‘vache’ ook ‘koe’ betekent, al zal Anthony daar op dat moment niet bij stilgestaan hebben. Ik heb het dus gewoon vertaald als “Het is niet waar, hè”.

Toch bleef die koe door m’n hoofd spoken. Twee ondertitels later al zag ik m’n kans schoon, want dan zegt diezelfde Anthony: “On a affaire à un animal, quand on parle des Aurochs, qui a une puissance phénoménale.” Hij vertelt dus gewoon dat oerossen enorm sterk zijn ofwel… loeisterk in mijn vertaling. 🐮

De kijker zal het vast niet opmerken, maar ik was helemaal in mijn nopjes met m’n vondst. Maar belangrijker nog: ik denk niet dat AI snel intelligent genoeg wordt om dit soort woordgrapjes toe te voegen in een vertaling, zeker niet omdat er een ondertitel tussen zit.

Wil je ook leren hoe je goede, sprekende ondertitels maakt bij films, tv-series en webvideo’s? Op woensdag 15 oktober gaat de e-cursus opnieuw van start. Daarin dompel je je drie maanden onder in het ondertitelen. Meedoen kan al vanaf €449,- excl. 21% btw!

Het is de laatste keer dit jaar dat ik deze cursus inplan, dus schrijf je snel in! Meer info op: https://nevero.nl/ondertitelen-voor-film-en-tv/.

gepubliceerd op 5 augustus 2025