De Taalsector Presenteert: de audiobeschrijver

Op 17 december 2021 was ik een van de sprekers tijdens de online lunchsessie van De Taalsector Presenteert. Ik was uitgenodigd om iets te vertellen over mijn mooie beroep als audiobeschrijver. 

Om me voor te bereiden op de live-sessie besloot ik mijn oefensessie op te nemen. En dat leverde onderstaande video op. 👇

In de video vertel ik je wat meer over mijn werk als audiobeschrijver. Ik leg uit wat een audiobeschrijver precies doet aan de hand van vier verschillende soorten audiobeschrijving en ik stip kort aan welke vaardigheden je daarvoor nodig hebt. Voor wie liever leest, geef ik hieronder een uitgeschreven versie, waarin ik mijn antwoord op sommige vragen tijdens de live-sessie heb verwerkt. 

Audiodescriptie bij film en tv

De audiobeschrijver schrijft een beknopt script om mee te geven wat er te zien is in een webvideo, film of tv-programma én hij/zij verzorgt ook de timing van de beschrijvingen. Je moet er dus voor zorgen dat wat er verteld wordt precies past. De beschrijvingen komen namelijk tussen de dialogen en belangrijke achtergrondgeluiden, want die bevatten ook informatie die nodig is om het verhaal te volgen.

Een bijkomende moeilijkheid is dat in ons taalgebied degene die het script schrijft niet altijd degene is die het inleest in de studio. Dat is eigenlijk nooit het geval, dus je moet kunnen inschatten hoe snel iemand anders de tekst inleest. 

Gelukkig bestaat daar software voor en dat is dezelfde software als gebruikt wordt bij ondertiteling. De vaardigheden die je als audiobeschrijver voor film en tv nodig hebt, lijken ook wel op die van een ondertitelaar. Sterker nog, de software die wij gebruiken om AD-scripts in te schrijven, is in feite ondertitelsoftware. AD staat voor audiodescriptie. De afkorting wordt ook in andere landen veel gebruikt.

Meer weten over het schrijven van audiodescripties voor film en tv? In onze eendaagse opleiding geven we je een overzicht van de belangrijkste theorie, waarna je zelf aan de slag gaat met je eerste beschrijvingen. Ook krijg je een zevendaagse licentie van Wincaps Q4, de professionele software die wij gebruiken om onze audiodescripties te timen. Na afloop kun je de software aankopen met een mooie korting. 

Audiodescriptie bij live-evenementen

Denk hierbij aan theatervoorstellingen maar ook aan evenementen in de openlucht zoals festivals, processies en dergelijke.

Audiodescripties bij theatervoorstellingen worden meestal voorbereid op basis van een video-opname (zie de uitleg hierboven). Maar de voorstelling die je beschrijft is live, dus je weet nooit 100% zeker of je vooraf voorbereide beschrijvingen wel zullen passen. Elke voorstelling is immers net iets anders. Bij evenementen in de openlucht is die timing nóg lastiger. Ik herinner me een Heilig Bloedprocessie in Brugge onder een dreigende wolkenhemel waarbij ze tegen het eind van de optocht steeds sneller gingen lopen en ik als beschrijver dus steeds minder tijd had om extra uitleg te geven…

Belangrijk om mee te geven: bij live-evenementen is de beschrijver vaak wel degene die het script heeft geschreven, al zijn er uitzonderingen. Bij The Passion is het bijvoorbeeld zo dat de audiodescriptie live wordt uitgezonden op de radio. Dus de radio-dj vertelt het verhaal, maar hij doet dat op basis van een script dat vooraf door iemand anders is uitgeschreven. 

Een belangrijke vaardigheid is dat je heel flexibel moet zijn. Het gaat vaak om avond- en weekendwerk, waarbij je weinig voorbereidingstijd krijgt. Verder moet je durven improviseren als je zelf de stem bent. Af en toe moet je je script dus loslaten, zoals bij die processie toen iedereen zo snel liep. Maar bijvoorbeeld ook als er technische onderbrekingen zijn of als acteurs improviseren – ook dat moet je kunnen opvangen.

Tot slot is het belangrijk dat je stem het aankan: je moet soms lang praten, mag geen zwaar accent hebben en een beetje een aangenaam stemgeluid is altijd mooi meegenomen. Eigenlijk kun je de vaardigheden van een live-beschrijver wel vergelijken met die van een tolk – ik gebruik natuurlijk niet voor niets al jaren het bordje ‘blindentolk’.

Audiodescriptie voor museums: aangepaste rondleidingen / audiotours

Ook in de museumwereld wordt audiodescriptie toegepast. Tot een aantal jaar geleden ging het dan vooral om speciale rondleidingen voor blinde/slechtziende bezoekers, maar er is hoe langer hoe meer vraag naar bezoeken waarvoor je niet vooraf hoeft te reserveren en waarbij je als blinde/slechtziende kunstliefhebber op eigen initiatief naar een museum of tentoonstelling kunt gaan. 

Je kunt als museum zo’n aanbod voor blinde/slechtziende bezoekers op twee manieren uitbouwen: ofwel zorg je dat je gidsen ‘inclusieve’ rondleidingen geven waarbij ze gebruikmaken van audiodescriptie-technieken ofwel creëer je een inclusieve audiogids of audiotour. Ik heb de afgelopen jaren al heel wat gidsen opgeleid (ook via de e-cursus Gidsen en kunst beschrijven voor mensen die blind of slechtziend zijn) én audiotours geschreven. Vaak wordt er nog extra voelmateriaal ter beschikking gesteld, zoals een PictureLive, waarbij mensen een ‘tastbaar’ schilderij voor zich hebben met daarbij extra uitleg die ze via hun smartphone krijgen.

Wat hierbij vooral een belangrijke vaardigheid is, is dat je goed kunt schrijven. Voelelementen zijn mooie hulpmiddelen, maar blinde/slechtziende bezoekers zeggen vaak dat het net de beschrijvingen zijn die ervoor zorgen dat een kunstwerk voor hen tot leven komt. Maar ook bij de vorige twee vormen van audiodescriptie (voor film en tv én live) moet je mooie teksten kunnen afleveren die goed in het oor liggen.

Audiodescriptie bij sportevenementen

Dit is een vorm van audiodescriptie die ik zelf niet beoefen, maar ik heb wel al voetbalcommentatoren opgeleid. Waarom voetbal? Vrijwel alle grote voetbalclubs in Nederland en België hebben een eigen ‘blindentribune’. Daar kun je als blinde/slechtziende fan terecht en je krijgt een koptelefoontje met een ontvanger waarmee je het extra commentaar te horen krijgt. Dat is trouwens ook bij andere live-evenementen het systeem dat we gebruiken.

Het ‘blindencommentaar’ wordt live gebracht in het stadion, maar het wijkt wel af van het radiocommentaar. Zo vertellen de commentatoren vaker waar de bal zich precies bevindt op het veld en ze geven ook mee wat er rond het veld gebeurt en te zien is. Denk maar aan spandoeken met opvallende teksten. Als er een wave gebeurt, kan het zelfs zijn dat de commentator aftelt zodat de blinde/slechtziende fans gewoon mee kunnen doen met de rest op de tribune. Want dat is uiteindelijk het doel van AD: dat het een extra hulpmiddel is waardoor je als je blind of slechtziend bent, net zoals iedereen naar de bioscoop of het theater kunt, een museum kunt bezoeken of een voetbalwedstrijd kunt bijwonen.

gepubliceerd op 29 december 2021